Οικολογική καταστροφή στον θεσσαλικό κάμπο

Απο την Καθημερινή του Aντωνη Καρκαγιάννη

Είχα αποφασίσει να μην ξαναγράψω για την πολύπαθη και πολυδάπανη εκτροπή του Αχελώου. Πρώτον, γιατί τα τελευταία δέκα χρόνια έγραψα τουλάχιστον είκοσι φορές και είναι φυσικό να επαναλαμβάνω τα ίδια και τα ίδια. Δεύτερον, γιατί το έργο έχει πια προχωρήσει αρκετά, βρίσκεται στην τελευταία του φάση, δαπανήθηκαν και σπαταλήθηκαν πολλά χρήματα (δραχμές και ευρώ) και οποιαδήποτε αντίρρηση ή διαμαρτυρία είναι πλέον δύσκολο να αποτρέψει την αποπεράτωση και λειτουργία του έργου. Και τρίτον, γιατί κάθε αντίρρηση και κριτική είναι απόλυτα και καθολικά εχθρική στον θεσσαλικό κάμπο, και όχι ότι αυτό μας ενδιαφέρει ιδιαιτέρως, αλλά απλώς σε κάνει να αισθάνεσαι ότι ματαιοπονείς.

Δύο πρόσφατες δημοσιεύσεις σε θεσσαλικές εφημερίδες με έκαναν να αλλάξω γνώμη και ιδού που σήμερα ξαναγράφω πάλι για την εκτροπή του Αχελώου. Η πρώτη δημοσίευση είναι η απάντηση του καθηγητή κ. Νικήτα Μυλόπουλου σε έρευνα της εφημερίδας των Τρικάλων «Ερευνα». Η δεύτερη δημοσίευση καταχωρίζεται στην «Ελευθερία» Λαρίσης, αναφέρεται σε επιχειρήματα του κ. Μυλόπουλου και αποτελεί τη θέση των «Οικολόγων Πρασίνων» της περιοχής. Φέρει τον τίτλο «10 + 1 αλήθειες για τα ρήγματα». Τα ρήγματα εμφανίσθηκαν τελευταία στον θεσσαλικό κάμπο και οι «Πράσινοι» τα συνδέουν άμεσα με την οικολογική καταστροφή που προκλήθηκε από την υπεράντληση και υπερκατανάλωση νερού στον θεσσαλικό κάμπο.

Πρώτα οι ισορροπίες

Οι αυτάρκειες και οι ισορροπίες των οικοσυστημάτων αποτελούν πανίσχυρες πραγματικότητες που όποιος τις θίγει ή τις καταστρέφει τιμωρείται σκληρά. Η διεθνής πείρα είναι πλούσια και το επιβεβαιώνει. Ιδιαίτερα από τη στρεβλή «ανάπτυξη» στην πρώην Σοβιετική Ενωση αλλά και από την εξίσου στρεβλή στον καπιταλιστικό κόσμο. Για εκείνους που έχουν ανάγκη να πιστεύουν, το οικοσύστημα είναι η σκιά του Θεού στον κόσμο, είναι το Σοφό Σχέδιο του Δημιουργού. Για εκείνους που δεν πιστεύουν στην εγκόσμια παρέμβαση υπερφυσικών δυνάμεων, το «σοφό σχέδιο» είναι απλώς το λογικό αποτέλεσμα μιας μακράς και αέναης προσαρμοστικής εξέλιξης. Η δική μας λογική είναι η αντανάκλαση της δικής του λογικής.

Οποιαδήποτε εκδοχή από τις δύο και αν ακολουθήσει κανείς καταλήγει στο συμπέρασμα ότι με το πέρασμα των αιώνων στον θεσσαλικό κάμπο και στη ροή του Αχελώου διαμορφώθηκαν δύο ανεξάρτητα οικοσυστήματα με τις δικές του αυτάρκειες και ισορροπίες το καθένα. Κάθε παρέμβαση εναντίον αυτής της λογικής είναι απλώς καταστρεπτικός παραλογισμός. Αν το καταλάβει αυτό ο κ. Γ. Σουφλιάς και άλλοι κομπορρήμονες τεχνοκράτες, τότε υπάρχει ελπίδα ότι θα καταλάβουν γιατί ο θεσσαλικός κάμπος δεν μπορεί να ξοδεύει περισσότερο νερό απ’ όσο παράγει και γιατί τα νερά του Αχελώου δεν «χύνονται άσκοπα στη θάλασσα», όπως υποκριτικά επαναλαμβάνουν.

Αυτή είναι η θεωρία. Τη διαπιστώνουμε όμως και την υφιστάμεθα στην πράξη. Το κεντρικό επιχείρημα του καθηγητή Μυλόπουλου είναι ότι στον θεσσαλικό κάμπο έχει ήδη συντελεσθεί μια γιγαντιαία οικολογική καταστροφή από την υπεράντληση και υπερκατανάλωση νερού για τη συντήρηση των σημερινών καλλιεργειών. Τα εμφανή χαρακτηριστικά της καταστροφής είναι ότι σε πολλά σημεία ο υδροφόρος ορίζοντας έπεσε κάτω ή πολύ κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, με φυσικό αποτέλεσμα να καθιζάνουν αλμυρά ύδατα και να αρχίζει η διαδικασία της ερημοποίησης. Το δεύτερο χαρακτηριστικό είναι ότι για τον ίδιο λόγο, επειδή έπεσε χαμηλά ο υδροφόρος ορίζοντας, αποστραγγίζονται τα γύρω βουνά. Οσο είχαμε την τύχη να ζήσουμε στα ωραία αυτά βουνά, θυμόμαστε μεγάλες πηγές (νερομάνες) και μικρά ορεινά ποταμάκια («ασμάκια») με καβούρια, μαύρες καραβίδες και «μπριάνες». Αυτά σήμερα δεν υπάρχουν, όλες οι πηγές έχουν στερέψει.

Ο καθηγητής Μυλόπουλος υπολογίζει ότι στον θεσσαλικό κάμπο κάθε χρόνο ξοδεύουμε και σπαταλάμε ένα δισεκατομμύριο κυβικά μέτρα νερό περισσότερο απ’ όσο παράγει ο ετήσιος υδρολογικός κύκλος. Αυτό είναι το υδατικό έλλειμμα. Η εκτροπή του Αχελώου, κατά τα λεγόμενα του κ. Σουφλιά, θα φέρει 600 εκατ. κυβικά μέτρα και θα αφήσει, τυπικά, έλλειμμα 400 εκατ. κυβικών μέτρων. Ουσιαστικά το έλλειμμα θα είναι μεγαλύτερο γιατί η κατανομή των υδάτων του Αχελώου δεν μπορεί να είναι ισομερής.

Βασική αιτία αυτής της υπερκατανάλωσης και σπατάλης νερού είναι οι υδροβόρες καλλιέργειες, κυρίως το βαμβάκι και το καλαμπόκι, και ο τρόπος ποτίσματος. Ο κ. Σουφλιάς μας είπε κάποτε ότι χρειάζεται το επιπλέον νερό του Αχελώου για αστική και βιομηχανική κατανάλωση. Διαφορετικά θα διψάσουν οι πόλεις της Θεσσαλίας. Σκόπιμη ανακρίβεια. Η αγροτική κατανάλωση νερού απορροφά το 93% του συνόλου και μένει ένα 7% για αστική και βιομηχανική κατανάλωση.

Δεν είναι βέβαιο ότι υπάρχουν ακόμη χρόνος και περιθώρια για να σωθούν ο θεσσαλικός κάμπος και το επάγγελμα του αγρότη. Βέβαιο είναι ότι δεν θα σωθούν από τα 600 εκατ. κυβικά μέτρα νερού του Αχελώου αν το ετήσιο έλλειμμα είναι ένα δισεκατομμύριο κυβικά μέτρα. Η αλλαγή στις καλλιέργειες και στον τρόπο άρδευσης είναι η μόνη λύση. Σκοπός δεν είναι να τροφοδοτηθεί επιπλέον η κατανάλωση νερού, αλλά να γεμίσει ο άδειος πλέον υδροφόρος ορίζοντας. Υπάρχουν τρόποι, αλλά χρειάζεται άλλη νοοτροπία και κυρίως η απεμπλοκή των προβλημάτων από τις πελατειακές σχέσεις των πολιτικών.