Δαβίδ εναντίον Γολιάθ! (ή πως ένα μικρό κράτος υποβάλλει μηνύσεις για την κλιματική αλλαγή)

Ο σταθμός παραγωγής ενέργειας Prunéřov στη Τσεχία μολύνει σε σημαντικό βαθμό το περιβάλλον, εκπέμποντας κάθε χρόνο 11,1 εκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Πρόκειται για γεγονός γνωστό τόσο σε εθνικό, όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Όταν, όμως, ο αρμόδιος κρατικός οργανισμός της Τσεχίας CEZ Group αποφάσισε την επέκταση της χρήσης του για 25 ακόμη χρόνια, οι αντιδράσεις που συνάντησε δεν ήταν τόσο από τους εγχώριους ακτιβιστές, αλλά από ένα μικρό νησιωτικό κράτος, 8,000 μίλια μακριά στον Ειρηνικό ωκεανό. Ο λόγος για το κράτος της Μικρονησία, το οποίο υπέβαλε αγωγή κατά του τσέχικου εργοστασίου, με την αιτιολογία ότι η χρόνια ρύπανση του περιβάλλοντος απειλεί την ίδια την ύπαρξή του μικρού αυτού κράτους.

Η Μικρονησία έκανε χρήση μιας διάταξης του διεθνούς δικαίου η οποία ορίζει ότι αν οι δραστηριότητες ενός κράτους απειλούν με οιονδήποτε τρόπο ένα άλλο, τότε το δεύτερο έχει δικαίωμα να κινηθεί νομικά. Είναι, όμως, η πρώτη φορά που ο νόμος αυτός εφαρμόζεται σε θέματα κλιματικής αλλαγής κι, απ’ ότι φαίνεται δεν θα είναι η τελευταία, καθώς το νησιωτικό κράτος έχει στραφεί εναντίον όλων των σταθμών ενέργειας οι οποίοι δεν δέχονται να μειώσουν το αποτύπωμα τους σε CO2.

Και για όσους πιστεύουν ότι οι αντίδραση αυτή της Μικρονησίας είναι υπερβολική, οι ειδήμονες δηλώνουν ότι στην πραγματικότητα πρόκειται για «την πρώτη περίπτωση, όπου η άνοδος της στάθμης της θάλασσας απειλεί σημαντικά τη δυνατότητα εξασφάλισης τροφίμων και νερού.» Πρόκειται, πράγματι, για ένα από τα πρώτα κράτη του κόσμου τα οποία έχουν πληγεί από την κλιματική αλλαγή, ενώ πρόσφατα η κυβέρνηση διέθεσε πάνω από το 7% του εθνικού προϋπολογισμού για την προμήθεια τροφίμων και νερού σε ορισμένα μέρη της χώρας όπου η στάθμη έχει ανέβει επικίνδυνα.

Στις αρχές του Ιανουαρίου, λοιπόν, η Μικρονησία υπέβαλε επίσημα αίτημα για διακοπή χρήσης του Prunéřov, κάνοντας χρήση δυνατότητας που της παρέχεται από το τσεχικό και διεθνές δίκαιο. Η τσεχική κυβέρνηση πάγωσε για λίγο τη διαδικασία αδειοδότησης του σταθμού και κάλεσε ανεξάρτητη νορβηγική εταιρεία να αξιολογήσει τη ρύπανση που δημιουργεί ο σταθμός αυτός. Το Μάρτιο, όμως, η κυβέρνηση της Τσεχίας αποφάσισε να προχωρήσει με την επέκταση της άδειάς του, δημιουργώντας τόσο σφοδρές αντιδράσεις που ο Υπουργός Περιβάλλοντος της χώρας παραιτήθηκε ως ένδειξη διαμαρτυρίας.
Προς το παρόν, πάντως, οι δικηγόροι που εκπροσωπούν τη Μικρονησία διαμαρτύρονται για την απουσία μιας δεσμευτικής συνθήκης για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και ελπίζουν ότι ακόμα κι αν οι προσπάθειά τους απέτυχε αυτή τη φορά, θα αποτελέσει πηγή έμπνευσης και γι άλλα κράτη να πράξουν το ίδιο.

Αν κρίνουμε, βέβαια, από την ύπαρξη άλλων αντίστοιχων περιπτώσεων, φαίνεται ότι έχει ήδη υπάρξει μια σειρά από προηγούμενες υποθέσεις, όπου μικρές κοινότητες ή κράτη κινούνται νομικά εναντίον πολυεθνικών ή εργοστασίων τα οποία μολύνουν το περιβάλλον.

Ενδεικτικά αναφέρεται η περίπτωση της μικρής κοινότητας Inupiat στην Αλάσκα, η οποία υπέβαλε μήνυση εναντίον 19 Αμερικανικών εταιρειών, συμπεριλαμβανομένων των παντοδύναμων BP και ExxonMobil, με την αιτιολογία ότι μολύνοντας την ατμόσφαιρα θέτουν σε κίνδυνο την ύπαρξη του χωριού τους, καθώς προκαλείται λιώσιμο των πάγων. Δικαστήριο, όμως, της California απέρριψε την υπόθεση, και τώρα έχει ασκηθεί έφεση.

Σημειώνεται ότι η απόρριψη τέτοιου είδους υποθέσεων είναι συνήθης πρακτική των αμερικανικών δικαστηρίων, τα οποία είτε δηλώνουν αναρμόδια να κρίνουν και παραπέμπουν τους ενδιαφερόμενους στο Κογκρέσο, είτε κρίνουν ότι «είναι άδικο να τιμωρηθούν συγκεκριμένες επιχειρήσεις για το φαινόμενο της περιβαλλοντικής μόλυνσης, το οποίο έχει προκληθεί από αιώνες ανθρώπινης δραστηριότητας στον πλανήτη. Τα μικρά νησιωτικά κράτη, όμως, δεν έχουν επιλογή: είτε πρέπει να ρισκάρουν και να κινηθούν νομικά τώρα, είτε να περιμένουν τις καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και να υποβάλλουν μηνύσεις μετά, όταν οι κάτοικοι τους θα ψάχνουν χώρο να εγκατασταθούν. Τα σπίτια τους θα έχουν καλυφθεί από το νερό.

Πηγή: tvxs.gr & http://www.motherjones.com